دانشگاه تبریز، به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و معتبرترین مراکز آموزش عالی ایران، به گواهی اسناد تاریخی، نقشی بی‌بدیل و بسیار مهم در شکل‌گیری و پیروزی انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷ ایفا کرد.
به گزارش روابط عمومی دانشگاه تبریز، این دانشگاه، با توجه به جایگاه فرهنگی و پیشینه مذهبی تبریز، نه تنها بستری برای آموزش و پژوهش، بلکه به مرکزی برای تجمع و سازماندهی جنبش‌های دانشجویی و انقلابی مردم غیرتمند تبریز علیه رژیم شاه بود.
در روزهای شکل گیری انقلاب اسلامی، از تظاهرات بسیار مهم و قیام مردمی ۲۹ بهمن ۱۳۵۶ که آغازگر موج جدید اعتراضات مردم مسلمان ایران علیه دژخیمان پهلوی بود تا فعالیت‌های پنهانی و آشکار دانشجویان در توزیع اعلامیه‌های حضرت امام و هدایت اعتصابات، دانشگاه تبریز به نمادی از مقاومت و پایداری در برابر رژیم پهلوی تبدیل شده بود.
تبریز، به دلیل فعالیت‌های حق طلبانه دانشجویان، به نمادی از مقاومت و مبارزه علیه حکومت جائر پهلوی در ایران تبدیل شده بود. این فعالیت‌ها نه تنها در محدوده دانشگاه بلکه در کل شهر و حتی فراتر از آن تأثیرگذار بود. تبریز پس از انتشار مقاله توهین‌آمیز “ایران و استعمار سرخ و سیاه” در روزنامه اطلاعات، به پا خاست و پس از قیام ۱۹ دی ۱۳۵۶مردم قم، در ۲۹ بهمن با تظاهرات گسترده، موج جدیدی از اعتراضات را در سراسر کشور آغاز کرد و در همه این حوادث، ردپای دانشگاه تبریز بسیار برجسته است.
مساجد تبریز، به ویژه مسجد جامع و مسجد شعبان، به کانون‌های مهم برای سازماندهی اعتراضات و تجمعات مردمی تبدیل شده بودند. روحانیون این شهر، مانند شهید آیت‌الله قاضی طباطبایی، نقش مهمی در هدایت و تشویق مردم به مبارزه داشتند. اغلب تظاهرات از مسجد جامع و دانشگاه تبریز آغاز می شد و به سرعت به سایر نقاط شهر گسترش می یافت. مردم با شعارهایی مثل “مرگ بر شاه” و “خمینی رهبر” به خیابان‌ها می ریختند. در همه این قیام های مردمی، دانشگاه تبریز نقش بسیار مهم و محوری بر عهده داشت.
تظاهرات مردمی و خونبار ۲۹ بهمن که یکی از خاستگاه های اصلی آن دانشگاه تبریز بود، با تدبیر و درایت مرحوم شهید قاضی و برخی دیگر از علمای تبریز، به سرعت تبدیل به یک قیام شد که شامل حمله به بانک‌ها، سینماها، و مراکز فرهنگی وابسته به رژیم و نیز به آتش کشیدن برخی از این مکان‌های وابسته به رژیم و مشروب فروشی ها بود. این حادثه باعث شد که موج اعتراضات در سراسر کشور شدت بگیرد. دانشگاه تبریز بعد از این قیام، به عنوان نماد مقاومت و آغاز جدیدی از مبارزات مردمی و دانشجویی شناخته شد.
چنانکه بیان گردید دانشگاه تبریز یکی از مراکز انتشار اعلامیه‌های امام خمینی (ره) بود. دانشجویان به صورت پنهانی به چاپ و توزیع مواد مکتوب انقلابی و پیاده سازی نوارهای سخنرانی ایشان می‌پرداختند که این امر به آگاهی‌بخشی بیشتر مردم منجر می شد. این دانشگاه مکانی برای برگزاری مراسم مذهبی، سخنرانی‌ها، مناظرات و جلسات هم‌اندیشی بود که به تقویت روحیه انقلابی و ایجاد فضای معنوی و انقلابی کمک می کرد. از چهره هایی که در جلسان انقلابی دانشگاه تبریز شرکت می کردند مرحوم شهید آیت الله قاضی، مرحوم شهید آیت الله مطهری و مرحوم علامه جعفری بود.
در جریان اعتراضات دانشگاه تبریز، تعدادی از دانشجویان این دانشگاه به شهادت رسیدند. این شهادت‌ها نه تنها انگیزه بیشتری به دانشجویان و مردم داد بلکه به عنوان نمادی از فداکاری و ایثار در راه آرمان‌های انقلاب اسلامی شناخته شد.
منبع:
دکتر محمدعلی پرغو، نقش دانشگاهیان تبریز در پیروزی انقلاب اسلامی
دکتر رحیم نیک بخت، جنبش دانشجویی تبریز به روایت اسناد و خاطرات
دکتر ناهید عابدینی، دانشگاه اذرابادگان به روایت اسناد
دکتر اصغر نیشابوری، بیانیه های دانشگاهیان تبریز در جریان انقلاب
