امام علی (ع) می فرماید
۞ هر کس از خود بدگویی و انتقاد کند٬خود را اصلاح کرده و هر کس خودستایی نماید٬ پس به تحقیق خویش را تباه نموده است. ۞
Friday, 29 March , 2024
امروز : جمعه, ۱۰ فروردین , ۱۴۰۳ - 20 رمضان 1445
شناسه خبر : 1639
  پرینتخانه » ایران, سیاسی, فرهنگی تاریخ انتشار : 06 نوامبر 2021 - 10:51 | 674 بازدید | ارسال توسط :

دشواری های خوانش زبان ترکی در ایران

بی شک نوشتار زبان ترکی  به گونه ای است که خواندن متنی مثل منطومه حیدر بابا برای ادبا دشوار و برای مردم عادی غیر ممکن است. ترک زبانان حتی نمی توانند پیام های خود را به راحتی به زبان مادری بنویسند. مقاله حاضر دلایل این دشواری را به اختصار بررسی می کند. ۱ – همزه […]

دشواری های خوانش زبان ترکی در ایران

بی شک نوشتار زبان ترکی  به گونه ای است که خواندن متنی مثل منطومه حیدر بابا برای ادبا دشوار و برای مردم عادی غیر ممکن است. ترک زبانان حتی نمی توانند پیام های خود را به راحتی به زبان مادری بنویسند. مقاله حاضر دلایل این دشواری را به اختصار بررسی می کند.
۱ – همزه
همزه یک واج صامت عربی است و بنا برنظر فرهنگستان زبان فارسی استفاده آن در واژه های اصیل فارسی مانند پاییز و پایین و بوییدن مجاز نیست. همزه مکسر در واژه های با ریشه عربی هم به ” ی” تبدیل می شود مانند دایره، فایده، جایزه، زاید، زایل، معایب، نایب. در گروهی دیگر از واژه ها، هر دو املا درست است مانند اسراییل، رییس، جبرییل. در بسیاری از واژه ها هم عملا نوشته نمی شود مانند انشا، املا، سوال، مودب، مولف، متاخر، مستاصل، مساله، هیات.  
در واقع، درزبان فارسی فقط حمزه میانی در واژه هایی از قبیل پنگوئن، نئون، ژئوفیزیک، نئوکلاسیک کاربرد دارد که بسیار محدود هستند. اما در نوشتار زبان ترکی به وفور و بی رویه به کار می رود و خوانش را دشوار می کند. همزه های زاید به دو گروه اصلی تقسیم می شوند:
 
الف –  ء
         ” یئل = یل ، بئل = بل ، گئج = گج ، نئج = نج ، هئچ = هچ ، تئز = تز،  گئجه = گجه ، گئدماخ = گدماخ ، وئرماخ = ورماخ ، ائشیدماخ  =  اشیدماخ ، یئماخ = یماخ ، گئچماخ = گچماخ ، یئتمیش = یتمیش”، دوئنگه = دونگه ، دوئنماخ = دونماخ ، اوئلماخ = اولماخ
واژه های زیر بهتر است با  املای اصلی آن نوشته شود. مثلا در زبان محاوره فارسی محمد مَمَد، مَهدی مِیتی، و حسین حُسِن تلفظ می شود اما این دلیل نمی شود که ما املای اصلی آن را تغییر دهیم. ولی در زبان محاوره عامیانه هر فرد هر جور که دوست دارد می تواند تلفظ کند:
” ائل = ایل ، سئل = سیل”، بستان = بوستان،
ب – ؤ
برای تمایز بین سه مصوت مختلف با نماد ” او ” از همزه ” ؤ ” استفاده می شود. مثلا  واژه ” اوزوم ” سه تلفظ مختلف  و سه معنای مختلف “انگور”، “صورتم”، و “شنا کنم” دارد. این خصوصیت در همه زبانها هست. در زبان فارسی “گ” مکسر و “گ” مفتوح مثلا در واژه های گِل و گُل متفاوت هستند. با این حال، محتوای متن از بد فهمی جلوگیری می کند. مثلا وقتی کسی به ترکی می گوید:
” شیرین اوزوم یدیم.” هیچکس دچار بد فهمی نمی شود و جمله کاملا گویا است. این گونه ایهام در ادبیات به زیبایی کلام کمک هم می کند. نظامی می فرماید:
امشب صدای تیشه، از بیستون نیامد          شاید به خواب شیرین، فرهاد رفته باشد
در اینجا نمی دانیم منظور از شیرین معشوقه فرهاد است یا خواب عمیق. هر دو معنا را می توان تفسیر کرد.
بنابراین نیازی به همزه نیست و بهتر است وُ با “او”  یا  ” ُ” جایگزین شود.
اؤلوم = اولوم ، گؤل = گول ،
دؤرت = دُرت ، سؤز = سُز ، گؤزل = گُزل،
دؤنماخ = دونماخ ، چؤنماخ = چونماخ ، دؤنر = دُنر
۲ – عدم انطباق نوشتار با زبان گفتار معیار ترکی ایرانی
زبان گفتار مقدم بر زبان نوشتار. انسان هزاران سال پیش از آنکه خط را اختراع کند صحبت می کرد. هر زبان در گستره جغرافیایی خود با تنوع تلفظی و گویشی مواجه است. گرچه این گویش ها هیچ برتری به هم ندارند، کشورها برای انجام امور خود به زبان معیار واحدی نیاز دارند بی آنکه بخواهند گویش های مختلف را از بین ببرند یا تحقیر کنند.  مثلا ایران و افغانستان و تاجیکستان زبان فارسی معیار خاص خود دارند و هیچیک برتر از دیگری نیست.
 خط مجموعه ای است از علاِئم برای ثبت گفتار. این علائم یا نمادها که حروف الفبا نامیده می شوند باید چنان باشند که به گویا ترین و آسانترین شکل گفتار معیار را ثبت نمایند. مثلا با وجود اینکه “پنجصد” صحیح تراست، ما صدها سال است که در زبان گفتار معیار پانصد می گوییم و می نویسیم، چرا که ملاک زبان گفتار است و نوشتار باید از آن تبعیت کند. گفتار معیار با گفتار محاوره فرق دارد. محاوره عامیانه فارسی شهر به شهر فرق می کند ولی گفتار معیار زبانی است که در برنامه اخبار رسانه ها پخش می شود و در سراسر کشور ثابت است.
در ترکیه خبر را هبر، تاریخ را تاریح تلفظ می کنند. احمد و محمد  و محمود را مِهمِت، اهمِت و ماهموت می گویند و همانطور هم به خط لاتین می نویسند:  Ahmet, Mehmet, mahmut
اما نوشتار ترکی در ایران با تلفظ  زبان گفتار معیار که از رسانه های تبریز و اردبیل و ارومیه و زنجان پخش می شود همخوانی ندارد. به دو مورد اشاره می شود:
الف – ” ای ” و ” او ”
افعال مضارع در زبان گفتار معیار ترکی ” ای” تلفظ می شوند ولی ” او” نوشته می شوند:  
 گدیر = گئدور ، گدیب = گئدوب ،  گچیب = گئچوب ، اشیدیب = ائشیدوب ، وریب = وئروب
ب – تلفظ ” ق ”
در زبان ترکی معیاراستانبولی “ق”،  ” ک” تلفظ می شود مانند  قارا = کارا، قارداش = کارداش. در ترکی گفتار معیار ایرانی ” ق ” ، ” گ ” تلفظ می شود ولی ” ق ” نوشته می شود:
گَره = قارا ،  گیز = قیز ،  گالوب = قالوب ، گالخوب = قالخوب ، گوناق = قوناق ، گادا = قادا ، گوچاخ = قوچاخ، گاپماخ  = قاپماخ
۳ – یک دست نبودن پسوندها:
به عنوان مثال سه پسوند یکسان -یق، -یک، -وخ بدون قاعده به کار می رود. در جایی آیریلیق می نویسند، در جایی آیریلیک، و در جای دیگر آیریلوخ.
این خلاصه مجملی است از بحثی مفصل که ورود اساتید زبان شناسی زبان ترکی را می طلبد.
نادر شیخ زادگان
کارشناس ارشد آموزش زبان انگلیسی
تالیفات:
زندگی جیمز جویس، نشر مرکز ۱۳۷۵
برخورد فرهنگ ها، برنارد لوئیس، نشر مرکز ۱۳۸۰
مادر و شش داستان کوتاه دیگر از جیمز جویس، انتشارات نظری ۱۳۹۵
مردگان، جیمز جویس، انتشارات احسان اندیشه، به زودی
سخنرانی های برنارد لوئیس، زیر چاپ
پلورالیسم در اسلام، عبدالعزیز ساچدینا، وزارت ارشاد، زیر چاپ
چندین مقاله در جراید کشور

برچسب ها

این مطلب بدون برچسب می باشد.

به اشتراک بگذارید
تعداد دیدگاه : 0
  • دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تیم مدیریت در وب منتشر خواهد شد.
  • پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
  • پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.